William Byrd

William Byrd was in elk opzicht één van de grootste componisten van de late 16e eeuw. Hij was het Engelse antwoord op de Italiaanse componist Palestrina, De Lassus uit München en de Spanjaard De Victoria. Byrd zette zijn volmaakte beheersing van contrapunt om in een eindeloos inventief gevoel voor melodische lijnen, en een versterkte uitdrukking van woorden en stemmingen. Zijn sacrale en wereldlijke composities behoorden tot een revolutionaire nieuwe trend in de Europese muziek van zijn tijd. Die trend richtte de aandacht op menselijke emoties en hield tegelijkertijd de meer sobere, minder emotionele vroegere tradities van polyfonische muziek in stand. Byrd werd rond 1540 in Londen geboren in een welvarend gezin. Hij is waarschijnlijk ook een koorzanger van de Chapel Royal geweest, maar studeerde er zeker met zijn organist en toonaangevende componist Thomas Tallis. Byrd werd organist en koormeester bij de kathedraal van Lincoln in 1563 en keerde een decennium later terug naar de Chapel Royal als een jonge, maar al bewonderde componist. Voor zijn geleidelijke terugtrekking uit het openbare leven in de vroege jaren 1600 introduceerde hij continentale muziekstijlen aan het Engelse koninklijke hof. Dat deed Byrd met motets en klavierwerken. Byrd was onafhankelijkheid van geest. Zo was hij rooms-katholiek, wat destijds verboden was in het protestantse Engeland. Hij werd herhaaldelijk vervolgd en ondernam strijdlustig juridische stappen in de jaren voor zijn dood in 1623. Die overtuiging drong door tot zijn muzikale oeuvre, al in vroege stukken als het paasgezang ‘Christus resurgens’ (midden 1550), de populaire psalmen ‘Ad Dominum cum tribularer’ en ‘Domine, quis habitabit’ (beide uit 1560), het vreugdevolle motet ‘Laudibus in sanctis’ uit zijn tweede verzamelwerk Cantiones Sacrae (1591), de drie sublieme Latijnse missen (1590) en zijn latere composities voor de katholieke eredienst, zoals het verfijnde ‘Justorum Animae’ (begin 1600). Byrd was ook een pionier van de Engelse madrigal en was de vooraanstaandste componist tijdens de regeerperiode van Elizabeth I van Engeland. Dat onderstreepte hij met een reeks adembenemende werken voor klavier en stukken voor kleine groepen instrumenten.